VNG Bestuurdersdag en Najaars ALV 2025

Waarom
Lokale thema’s domineren vaak richting de gemeenteraadsverkiezingen, maar Europese en mondiale ontwikkelingen lopen gewoon door – en raken gemeenten direct. Denk aan klimaat, energie, migratie en democratische waarden. Gemeenten die actief inzetten op Europese en internationale samenwerking vergroten hun slagkracht en dragen bij aan grensoverschrijdende oplossingen.

Wat
Een deelsessie over hoe gemeenten Europa en internationaal beleid levend houden tijdens en na collegewisselingen. Ervaren portefeuillehouders delen hun ervaringen, laten zien wat deze portefeuille toevoegt en bespreken hoe je continuïteit borgt in een nieuwe bestuursperiode.

Hoe

• Mini-masterclass van wethouders Europa/Internationaal met concrete voorbeelden.
• Gesprek over overdracht en bestuurlijke borging bij nieuwe colleges.
• Interactieve reflectie: hoe benut je Europese en internationale netwerken lokaal?

Doel
Gemeentebestuurders inspireren om Europese en internationale samenwerking structureel te verankeren, kennis delen over succesvolle aanpakken en bewustzijn vergroten over de kansen die dit biedt voor lokale ambities.

Commissie Europa en Internationaal

In deze sessie bespreken we de laatste ontwikkelingen op het gebied van gemeentefinanciën.

Commissie Financiën

Het rapport Groeipijn van de commissie Van Ark (januari 2025) laat zien dat de huidige hervormingsagenda jeugd te smal is opgezet. De commissie benadrukt dat de oplossing voor de grote vraag naar jeugdhulp niet alleen binnen de jeugdzorg ligt, maar vooral binnen gezinnen, op school en in de samenleving. Dat vraagt om een bredere blik en domeinoverstijgende samenwerking: we moeten niet alleen naar het kind kijken, maar naar de hele leefwereld om het kind heen.

De VNG wil samen met gemeenten en partners invulling geven aan deze benadering. Cathelijne Dortmans is als bestuurlijk aanjager aangesteld om deze opdracht te leiden. Haar opdracht is om, voortbouwend op bestaande trajecten zoals het versterken van de pedagogische basis, kansengelijkheid en het toekomstscenario kind- en gezinsbescherming, te komen tot een gemeentelijke aanpak en inzicht in de gemeentelijke mogelijkheden voor een brede inzet voor kinderen en gezinnen.

Cathelijne heeft de afgelopen maanden gewerkt aan het uitwerken van deze gemeentelijke aanpak. In deze deelsessie neemt zij geïnteresseerde deelnemers mee in het gedachtegoed achter de koers van deze aanpak. Daarna toetsen we samen deze koers, zodat zij die waar nodig kan bijsturen.

Spreker:

• Cathelijne Dortmans, bestuurlijk aanjager jeugd

Commissie Zorg, Jeugd en Onderwijs

Tijdens deze deelsessie willen we met de deelnemers inzoomen op de rol die gemeenten vervullen in het versterken van de maatschappelijke weerbaarheid en veerkracht.

Aan de hand van zes pijlers (waaronder eigen continuïteit, crisisorganisatie en sociaal weefsel) gaan we met elkaar het gesprek aan over en letterlijk ‘doorlopen’ wat er nodig is om als gemeente goed voorbereid te zijn op langdurige crises.

Sprekers:

• Roxanne Daniels
• Elize Wolff

Commissie Bestuur en Veiligheid

In de sessie gaan we in op de ontwikkelingen rondom de rechtspositie van politieke ambtsdragers met specifiek aandacht voor het onafhankelijk adviescollege Rechtspositie Politieke Ambtsdragers. Daarnaast gaan we in op de laatste stand van zaken in het kader van de transitie naar het nieuwe pensioenstelsel voor de gemeenten.

Sprekers (onder voorbehoud):

• een lid van het Adviescollege Rechtspositie Politieke Ambtsdragers en/of Eva Man, beleidsadviseur Arbeidszaken VNG
• Hans Kennis (pensioenadviseur)

Commissie Adviescollege Rechtspositie en Politieke Ambtsdragers

Waarom
Klimaatverandering leidt tot extremer weer, droogte, wateroverlast en verzilting. Tegelijkertijd groeit de druk op ruimte, bodem en zoetwatervoorraden. Instanties als de WKR, SER en Rli waarschuwen dat structurele keuzes over landgebruik, water en bodem niet langer uitgesteld kunnen worden. Zonder sturing dreigt ontwrichting.

Wat
Een bijeenkomst over de bestuurlijke en maatschappelijke keuzes die nodig zijn gegeven het water- en bodemsysteem. We bespreken de aanbevelingen van o.a. WKR, SER, Rli, VNG en het College van Rijksadviseurs en verkennen hoe samenwerking tussen regio’s, rijk en gemeenten kan worden versterkt.

Vragen die centraal staan

• Hoe zetten we de transformatie van landgebruik in gang, passend bij het water- en bodemsysteem?
• Wat is nodig voor betere coördinatie tussen nationale en regionale programma’s?
• Hoe vergroten we bewustzijn over de gevolgen van níet kiezen?
• Kunnen gemeenten gezamenlijk regionale kaders vaststellen die richtinggevend zijn voor rijk en provincies?

Doel
Bijdragen aan inzicht, dialoog en samenwerking om tijdig en gezamenlijk keuzes te maken voor een toekomstbestendig Nederland.

Commissie Ruimte, Wonen en Mobiliteit

De energietransitie is in volle gang, maar het energiesysteem loopt tegen zijn grenzen aan. Dat vraagt om keuzes van de overheden.

Gemeenten merken dagelijks de gevolgen van netcongestie, beperkte ruimte en benodigde investeringsbeslissingen. Gemeenten hebben de opgave om wonen, werken en mobiliteit mogelijk te maken. Energie is daarbij randvoorwaardelijk. Nederland moet ontwikkelen naar een meer decentraal energiesysteem waarin vraag en aanbod in balans zijn in tijd en in plaats. 

Gemeenten pakken hierin een rol: zij zoeken naar manieren om het bestaande netwerk beter te benutten, nieuwe energie-initiatieven mogelijk te maken en maatschappelijke ontwikkelingen mogelijk te maken.

Tijdens deze sessie gaan we met elkaar in gesprek over:

• Netcongestie: hoe gaan gemeenten om met bouwen, verduurzamen en groeien ondanks beperkte netwerkcapaciteit?
• Beter benutten: welke mogelijkheden zien we om het bestaande elektriciteitsnet beter te gebruiken? Welke rol kan warmte daarbij spelen?
• Het meer decentrale energiesysteem: hoe geven we gezamenlijk vorm aan het toekomstige meer decentrale energiesysteem, en welke bestuurlijke rol en verantwoordelijkheden liggen daarbij voor gemeenten?
• Kapitaliseren van energie-infrastructuur: welke bestuurlijke en financiële vraagstukken spelen bij gemeenten als aandeelhouders van netwerkbedrijven?
• Randvoorwaarden: wat hebben gemeenten nodig -bestuurlijk, juridisch en financieel- om hun rol effectief te kunnen vervullen in het energiesysteem van de toekomst?

Sprekers: Chantal Zeegers, Kirsten Ipema met ondersteuning van PEN collega's Niels Hanskamp en Louska Lampe.

Commissie Economie, Klimaat, Energie en Milieu

We werken aan iets unieks: gemeenten starten samen hun eigen collectieve verzekeringsmaatschappij. Dat betekent invloed op premie en voorwaarden, mooie besparingen en nieuwe mogelijkheden om risico’s structureel beter te beheersen. Verscheidene gemeenten tekenden al de Startverklaring en geven zo hun steun om het initiatief uit te werken.

In deze sessie kijken we vooruit: welke kansen biedt dit voor uw gemeente? U hoort hoe gemeenten hun verzekeringsportefeuilles slim bundelen, hoe dat leidt tot betere condities en meer grip op risico’s en welke volgende acties nodig zijn om mee te doen. Doe mee aan het gesprek waarin gemeenten de stap naar voren zetten van klant naar eigenaar.

Waarom deze sessie:

• Gemeenten krijgen meer invloed op hun eigen verzekeringen
• Forse financiële voordelen en een betere onderhandelingspositie
• Tools voor beter risicobeheer en veiliger gebouwen
• Kans om aan te sluiten bij de eerste groep deelnemers en samen impact te maken

Sprekers:

• Christiaan Ravensbergen, directeur VNG Risicobeheer

Commissie College voor Dienstverleningszaken & College voor Arbeidszaken

Gemeenten laten Nederland niet stilvallen. In deze sessie staat de uitvoering centraal: hoe organiseren we met de mensen die we hebben slim en zorgvuldig werk dat zichtbaar verschil maakt voor inwoners. In de steeds digitaler wordende wereld is integratie van kunstmatige intelligentie (AI) in verschillende sectoren een veelbelovende ontwikkeling.

Ook Samenwerkingsverband Werksaam Westfriesland ziet kansen in de techniek en is een pilot gestart waarin AI de rol van assistent voor arbeidscoaches op zich neemt. Een inspirerend voorbeeld waarin AI juist tijd teruggeeft aan het gesprek tussen coach en cliënt: minder registratielast, betere dossiervoering en meer aandacht voor het persoonlijke contact.

Een concrete oplossing die u morgen ook kunt toepassen. Leren door doen, en wat werkt schalen we op. Wat levert de pilot op de werkvloer op? AI als assistent, niet als besluitnemer: de coach houdt de regie, het gesprek met de cliënt staat centraal en administratieve lasten worden kleiner.

Sprekers:

• Stefan Hes, projectleider WerkSaam Westfriesland (AI-assistent voor arbeidscoaches: minder registratielast, meer tijd voor de mens)

Commissie College voor Dienstverleningszaken & College voor Arbeidszaken

Wat is ons strijdplan?
De democratie staat onder druk. In de wereld om ons heen, maar ook in Nederland. Er is sprake van democratische erosie. Als meest nabije overheid staan wij steeds vaker in de frontlijn van deze ontwikkeling. Maar hebben we wel een strijdplan?

Hoe kunnen we ook in de toekomst democratische waarden zoals tegenmacht en tegenspraak, ruimte voor het perspectief van de minderheid en gelijkwaardigheid borgen? Wat is er nodig voor een actieve verdediging van de democratie? Moeten we als meest nabije overheid hier een actievere rol in gaan spelen?

Team Lokaal Bestuur en Veiligheid is bezig met een verkenning van het thema democratische erosie en democratische ruimte en verkent graag met u de vragen uit deze inleiding. In de sessie komen twee bestuurders aan het woord met verhalen uit de frontlijn om met elkaar in gesprek te komen over de rol die gemeenten moeten spelen in deze spannende tijden. De resultaten uit deze sessie worden gebruikt om de toekomstverkenning verder te concretiseren.

Sprekers: Shakira van Steenis, senior beleidsadviseur Lokaal Bestuur VNG, en Thomas de Groot, senior beleidsadviseur Lokaal Bestuur VNG

Commissie Bestuur & Veiligheid en Raadsleden & Griffiers

De afgelopen jaren is er sprake van een zorgwekkende toename van het aantal geweldsincidenten waarbij explosieven worden gebruikt. Binnen de Werkgroep Lokale Aanpak en Nazorg van het Offensief Tegen Explosies (OTE) zijn de afgelopen maanden verschillende initiatieven genomen om gemeenten te ondersteunen bij de aanpak.

Zo heeft de VNG recentelijk gesprekken gevoerd met gemeenten door het heel Nederland en namens het OTE het Landelijk Handelingskader Explosieven opgesteld, dat zich richt op de verschillende fasen van aanslagen met explosieven: 

1. Preventie
2. Direct na een explosie
3. Dreiging van (herhaal)explosies
4. Weken maanden/na een explosie (nazorg)

In deze deelsessie lichten we belangrijke aandachtspunten voor bestuurders omtrent de aanpak van aanslagen met explosieven toe. Er wordt specifiek gekeken naar de rol van de bestuurder in de verschillende fasen. Hiervoor zal burgemeester en portefeuillehouder Gerdo van Grootheest in gesprek gaan met interessante partners.

Sprekers:

• Gerdo van Grootheest, burgemeester van gemeente Oosterhout
• Kayleigh Smilda, Beleidsadviseur Veiligheid en Weerbaarheid bij de VNG

Commissie Bestuur en Veiligheid

Tijdens de deelsessie gaan we in op de actualiteiten rond asiel en migratie: de opvang van asielzoekers, de huisvesting van statushouders en ontwikkelingen rond arbeidsmigratie. Daarbij lichten we toe welke stappen de VNG hierin onderneemt.

Ook komt aan bod hoe de VNG het afgelopen jaar is omgegaan met de solidariteitsdiscussie en hoe wij ons hebben ingezet voor een gezamenlijk plan voor asiel en migratie, waarin arbeid en participatie een centrale plaats innemen en alternatieve vormen van huisvesting.

De deelsessie bestaat deels uit een informatief deel, maar er is ook ruimte voor het stellen van vragen en discussie.

Sprekers:

• Thomas Zwiers
• een commissielid vanuit TCAM

Commissie Tijdelijke Commissie Asiel en Migratie

Als overheid streven we ernaar dat inwoners kunnen rondkomen en kunnen meedoen. Hiervoor hebben zowel het Rijk als de gemeenten een verantwoordelijkheid. We zien dat de invulling van die verantwoordelijkheden niet meer op elkaar aansluit. Het debat rondom een toereikend inkomen waar de rijksoverheid voor aan de lat staat, is afgelopen jaren ook verbreed naar het vraagstuk van complexiteit/vereenvoudiging en het vraagstuk van de (on)gelijkheid van de verschillende invulling van gemeenten. Gemeenten willen een stap naar voren doen om hun eigen verantwoordelijkheid te nemen in dit debat en hiervoor heeft Divosa een verkenning naar de lokale armoededienstverlening gedaan in opdracht van de VNG. De onderzoeksvragen zijn:

• Waar lopen gemeenten in de uitvoering van armoededienstverlening tegenaan?
• Waar kunnen gemeenten onderling leren voor effectievere en efficiëntere uitvoering van armoededienstverlening?
• Waar liggen kansen voor kosteneffectiviteit door gezamenlijke uitvoering en/of inkoop?
• Wat hebben we nodig vanuit het Rijk voor effectievere en efficiëntere dienstverlening op het gebied van armoedebestrijding.

In deze sessie nemen we de deelnemers mee in de kansrijke mogelijkheden om tot een kwalitatieve en toekomstbestendige armoededienstverlening te komen en gaan we in gesprek hoe we daar komend jaar verder invulling aan geven.

Sprekers:

• Alison Hurley
• Erika Dekens
• Sepehr Joussefi

Commissie Participatie, Schuldhulpverlening en Integratie